ส่งงานคีตกวีไทย โดยนางสาวพีรยา ฝางคำ เลขที่2

พระประดิษฐ์ไพเราะ (ครูมีแขก)

พระประดิษฐ์ไพเราะ (ครูมีแขก)

นามเดิม  มี  ดุริยางกูร   คนทั่วไปมักเรียกท่านว่า  ครูมีแขก  เล่ากันว่า  เมื่อคลอดออกมาใหม่ๆ มีสิ่งขาวๆ ครอบอยู่บนศรีษะคล้ายๆ หมวกแขก เลยเรียก มีแขก  ต่อมาก็เป็นครูมีแขก  บ้านเดิมท่านอยู่ในบริเวณสุเหร่าเหนือวัดอรุณราชวราราม

ครูมีแขก  มีชีวิตอยู่ในรัชกาลที่ ๓ ถึงรัชกาลที่ ๕  ได้รับพระราชทานบรรดาศักดิ์เป็นหลวงประดิษฐ์ไพเราะ  วันที่ ๒๑  พฤศจิกายน  ๒๓๙๖  ต่อมาในวันที่ ๒๑  ธันวาคมปีเดียวกันท่านได้บรรเลงเพลงเชิดจีน  ซึ่งแต่งไว้ถวายแด่พระบาทสมเด็จพระปิ่นเกล้าฯและพระองค์ทรงโปรดปรานมาก  ถึงกับได้เลื่อนบรรดาศักดิ์เป็น  พระประดิษฐ์ไพเราะ  ตั้งแต่วันนั้นเป็นต้นมา  ท่านเป็นหลวง เพียงเดือนเดียวเท่านั้น

พระประดิษฐ์ไพเราะ เป็นครูดนตรีไทยคนสำคัญของกรุงรัตนโกสินทร์ สมัยรัชกาลที่ 3-5 คนทั่วไปมักเรียกท่านว่า ครูมีแขก สมเด็จฯ เจ้าฟ้ากรมพระยานริศรานุวัดติวงศ์ ทรงสืบประวัติไว้ว่า ครูปี่พาทย์ชื่อครูมีแขกนั้น คือเป็นเชื้อแขก ชื่อ”มี”
เป็นคีตกวีคนแรกที่นำเพลง 2 ชั้น มาทำเป็นเพลงสามชั้น มีความสามารถในการแต่งเพลง และฝีมือในทางเป่าปี่ เป็นเยี่ยม โดยเฉพาะเพลงเด่นที่สุดคือ “ทยอยเดี่ยว”  จนทำให้ท่านได้รัมสมญานามว่า “เจ้าแห่งเพลงทยอย” ซึ่งหมายถึงเพลงที่มีเทคนิคการบรรเลงและลีลาที่พิสดาร โดยเฉพาะลูกล้อ ลูกขัดต่างๆ  อีกเพลงหนึ่งคือเพลง “เชิดจีน” เป็นเพลงที่ให้อารมณ์สนุกสนาน มีลูกล้อลูกขัด ที่แปลกและพิสดาร ท่านแต่งบรรเลงถวายพระบาทสมเด็จพระปิ่นเกล้าฯ ซึ่งได้รับการโปรดปรานมาก จึงได้รับพระราชทานบรรดาศักดิ์เป็น “พระประดิษฐ์ไพเราะ” ตำแหน่งปลัดจางวางมหาดเล็ก
ในสมัยรัชกาลที่ 5 ได้เป็นครูมโหรีของกรมสมเด็จพระสุดารัตนราชประยูร นอกจากมีความสามารถในการเป่าปี่แล้ว ครูมีแขกยังชำนาญในการสีซอสามสาย โดยได้แต่งเพลงเดี่ยวเชิดนอกทางซอสามสายไว้ด้วย บทเพลงจากการประพันธ์ของท่านคือ เพลงจีนแส อาเฮีย แป๊ะ ชมสวนสวรรค์ การะเวกเล็ก แขกบรเทศ แขกมอญ ขวัญเมือง เทพรัญจวน พระยาโศก จีนขิมเล็ก เชิดในสามชั้น (เดี่ยว) ฯลฯ

ผลงานของท่านเป็นมรดกของดนตรีไทยมีมากมาย  พอสรุปได้ดังนี้
1.เป็นผู้ริเริ่มเอาเพลง ๒ ชั้น มาทำเป็น ๓ ชั้น
2.ริเริ่มทำเพลงเดี่ยวสำหรับเครื่องดนตรี เพลงที่มีชื่อเสียงของท่านคือ  ทยอยเดี่ยว
3.เป็นต้นฉบับเพลงทยอย เพลงทยอยเป็นเพลงที่มีเทคนิคการบรรเลงและลีลาที่วิจิตร

พิศดาร  โดยประเภทลูกล้อ ลูกขัด  เพลงประเภททยอยที่สำคัญ  ซึ่งท่านแต่งไว้ คือ  ทยอยนอก  ซึ่งคงถือเป็นเพลงเอกของท่าน  พระประดิษฐ์ไพเราะได้ประดิษฐ์เพลงนี้ขึ้นราวสมัยรัชกาลที่๔  ตอนต้นๆ



เหตุที่เรียกว่าทยอยนอกเป็นเพลงเอกก็เพราะ  นอกเหนือจากความไพเราะแล้ว  ท่านยังแทรกลูกเล่นไว้อย่างน่าฟัง  มีทั้งเสียงหนัก  เสียงเบา  ล้อกันไปมาตลอดเวลา  ถ้านักดนตรีคนใดบรรเลงเพลงนี้ไม้ได้ถือกันว่าฝีมือยังไม่ถึงขั้น
4.ดัดแปลงทำนองเพลงจีนขึ้นเป็นเพลงไทย สำเนียงจีนคือเพลงจีนแส  อาเฮีย  แป๊ะและ

ชมสวนสวรรค์

บทเพลงอื่นของท่าน  คือ การะเวกเล็ก  แขกบรเทศ  แขกมอญ  แขกมอญบางช้างขวัญเมือง

พระยาโศก  เทพรัญจวน  พระอาทิตย์ชิงดวง  ทยอยเขมร  จีนเก็บบุผา  จีนขิมเล็ก  นอกจากผลงานดังกล่าวแล้ว  ท่านยังเป็นครูสอนปี่พาทย์ให้กับเจ้านายในรัชกาลที่๔  ซึ่งพระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวเองก็ทรงเรียนกับท่านในรัชกาลที่ ๕  หลังจากท่านได้เป็นครูมโหรีของสมเด็จกรมพระยาสุดารัตน์ราชประยูรไม่นานท่านก็ถึงแก่กรรม  ท่านเป็นต้นสกุลของ  ดุริยางกูร